Appartementengebouw Citadel
Het appartementengebouw van MVSA aan de Renier Engelmanstraat is een case study in het verstedelijken van de buitenwijken van Amsterdam zonder de lokale kwaliteit, de menselijke schaal en de traditie van mooi design op te offeren.
Amsterdam maakt een periode van sterke groei door. In plaats van uit te breiden, zoals in eerdere groeiperioden, is de huidige strategie - in overeenstemming met de doelstelling om de ecologische voetafdruk drastisch te verminderen - verdichting. Dat betekent een grotere stedelijke concentratie van mensen, appartementen, kantoren en voorzieningen. Voor een stad die bekend staat om haar dorpse sfeer en menselijke schaal is dit een uitdaging. Hoe maak je Amsterdam dichter en stedelijker met behoud van de lokale en menselijke kwaliteiten?
Nieuw westen, nieuwe identiteit
Aangezien het centrum van Amsterdam op de werelderfgoedlijst van de Unesco staat, concentreren deze verdichtende nieuwe ontwikkelingen zich in de voormalige buitenwijken aan de rand van de stad. Met name in het uitgestrekte gebied Amsterdam Nieuw-West, dat dateert uit de periode van uitbreiding na de Tweede Wereldoorlog. De meeste gebouwen hier zijn gebouwd na 1950, volgens een masterplan van Van Eesteren (het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam) dat gebaseerd was op het tuinstadconcept.
Momenteel wordt Amsterdam Nieuw-West in hoog tempo vernieuwd, met een grootschalig herontwikkelingsprogramma dat gedeeltelijke sloop, (hoog)nieuwbouw en ingrijpende renovatie omvat. Als onderdeel van deze vernieuwing is MVSA gevraagd om een nieuw appartementengebouw in het middensegment te ontwerpen in de Reinier Engelmanstraat nabij station Lelylaan, op de locatie van een voormalig postsorteercentrum.
Verbinden met de context
De locatie van het nieuwe appartementengebouw, Citadel genaamd, ligt in de wijk 'Blauwbanddorp', recht tegenover het beroemde complex van 'zaagtandwoningen' van de prominente naoorlogse architect Frans van Gool. De blokken eengezinswoningen, gebouwd in 1959, hebben een experimentele plattegrond waardoor hun gevels een zigzaglijn vormen, waardoor een zaagtandpatroon ontstaat. De blauwe lijsten op de daken gaven de wijk de bijnaam Blue Band, naar de verpakking van het Nederlandse margarinemerk.
Aangezien het hele Blue Band-dorp sinds 2008 een beschermd monument is, was ons ontwerp voor de nieuwbouw erop gericht de context te respecteren en tegelijkertijd een eigentijdse draai aan de wijk te geven. In plaats van een hoog gebouw, dat hier onhandig zou staan, kozen we voor een middelhoog gebouw dat de bestaande woningen niet in de schaduw zou stellen. We hebben ook gereageerd op het zaagtandthema met een opvallende gevel van zigzaggende witte balkons voor ons appartementengebouw. Deze vormen een dynamische rimpelende golf die over het gevelvlak loopt.
Compact en creatief
Ons ontwerp herhaalt het rechthoekige profiel van het voormalige sorteerkantoor, maar doorprikt het met drie patio's. Deze laten het gebouw ademen: er valt veel daglicht binnen en de appartementen zijn buiten toegankelijk via de binnenplaats en galerijen op de verdieping erboven. Rond de patio's liggen 149 compacte startersappartementen. Er zijn verschillende types, allemaal in de range van 40m2 tot 65m2, zorgvuldig verdeeld over vier verdiepingen om maximale ruimtelijke efficiëntie te bereiken. Onder de appartementen bevindt zich een parkeergarage met ruimte voor 60 voertuigen.
Op de begane grond liggen de appartementen 1 meter hoger dan de straat. Deze oplossing biedt de bewoners een levendig uitzicht op de straat, terwijl tegelijkertijd het uitzicht op hun appartementen wordt beperkt. Deze indeling gaf ons ook de mogelijkheid om een zone voor het straatleven te creëren, met bankjes en kleine beplanting, die levendigheid en zitplaatsen toevoegen aan de buurt, waardoor het gebouw opnieuw stevig verankerd is in zijn context.
Gedurfd, helder, wit
Door de zeer rationele organisatie van de binnenruimte konden we het budget genereren voor het gedurfde gevelontwerp. Na het ontwerp op de computer werd het complexe gevelontwerp als 3D-model uitgeprobeerd. Het ontwerp werd uiteindelijk uitgevoerd in wit beton (extra verblindend gemaakt door toevoeging van titaniumdioxide) met kronkelende stalen balustrades. Achter deze witte balkons - die ongewoon royaal zijn voor dit woningtype - zijn de kozijnen en vezelbetonnen wandpanelen zwart en donkergrijs, wat een dramatisch contrast vormt.
Binnenin het gebouw is er een verandering in materialiteit, met veel hout dat een huiselijke warmte toevoegt aan de patio's binnenin. De appartementen hebben strakke en eenvoudige interieurs met ramen van vloer tot plafond voor licht en uitzicht. Op het dak worden de appartementen afgewisseld met buitenruimtes die bedekt zijn met sedum voor een optimale buffering van het regenwater. Bovenop deze toplaag helpen PV-panelen de energievoetafdruk van het gebouw laag te houden. Ook op deze manier komt het nieuwe gebouw met hoge dichtheid tegemoet aan de huidige en toekomstige behoeften, terwijl de architectuur de historische identiteit van de wijk eer aandoet.
| Oplevering | 2022 |
| Opdrachtgever | RE1 bv |
| Bouwkunding aannemer | Van Wijnen |
| Fotograaf | Ronald Tilleman |